بارکد چیست؟ – معرفی جامع بارکد و انواع آن
بارکد چیست؟ راهنمای جامع بارکد
تا به حال به این موضوع توجهکردهاید که گرداندن یک فروشگاه، بدون استفاده از بارکد، چه کار سختی میتواند باشد؟
فرض کنید که شما مدیر یک فروشگاه نسبتاً شلوغ هستید. شما باید به تمام مسائل توجه کنید و مراقب همه چیز باشید تا مشتریان را راضی نگه دارید.
باید تمامی اجناس را چک کنید و از موجودی هزاران کالای کوچک و بزرگ باخبر شوید، لیستی از تمامی اجناس خریداری شده تهیه کنید، مراقب سرقت اجناس باشید و همچنین میتوانید کالاهایی که بیشتر خریداری میشوند را یادداشت کنید.
ممکن است انجام این موارد برای یک فروشگاه کوچک کار چندان سختی به نظر نیاید اما اگر شما مدیر و مسئول یک فروشگاه بزرگ یا زنجیرهای باشید که هزاران نوع کالا در آن موجود است، انجام موارد ذکر شده قطعاً کار بهشدت زمانبر و هزینهبری خواهد بود.
تمامی این مشکلات با استفاده از تکنولوژی بارکد و بارکدخوان حل میشوند. بارکدها به راحتی اطلاعاتی از اجناس فروخته شده، انبار شده و یا اجناس سرقت رفته را در اختیار شما قرار میدهند.
ادامه توضیحات بارکد
در این صورت شما متوجه میشوید که چه چیزی سر جایش قرار دارد و چه چیزی سر جای خود نیست. شما میتوانید بدون آنکه به برچسب محصولات دست بزنید، با استفاده از سیستم فروشگاهی خود، تغییر قیمت را بر روی اجناس اعمال کنید. میتوانید از تمام شدن کالاهای پرفروشتان مطلع شوید و اگر کالایی یه سرقت رفت متوجه شده و بر روی آن تگ نصب کنید.
قبل از به کارگیری بارکدها، با توجه به بزرگ و بزرگتر شدن فروشگاهها، ابتدا مدیران و صاحبان آنها مجبور بودند هر چند وقت یکبار فروشگاه را ببندند و تمامی بستهها و کالاها را شمارش کنند. این کار سخت و هزینهبر، تحت عنوان “انبارگردانی”، بیش از یکبار در سال انجام نمیشد.
در نتیجه مدیران فروشگاهها به ناچار، اکثر کارهایشان را بر اساس حدس و گمان انجام میدادند.
بارکد مجموعهای از خطوط یا میلههای سیاه رنگ موازی با ضخامتهای گوناگونی است که اندازه هرکدام از این خطوط، برای دستگاه بارکدخوان معنا و مفهوم خاصی دارند. (دستگاه بارکدخوان ماشینى است که اطلاعات را به شکل بصرى و قابل فهم برای کاربر بر روى صفحه نمایش مى دهد.) به عبارتی دیگر، میتوان گفت تکنولوژی بارکد عبارت است از انتقال الکتریکی دادهها که به وسیله امواج نوری صورت میگیرد.
توضیحات بارکد 3
در واقع بارکد، نوعی تصویر رمزگذاری شده است که حاوی اطلاعات میباشد و با توجه به نوع آن، میتوان با استفاده از اسکنر نوری یا اسکنر تصویر، توسط یک نور قرمز LED و لیزر، اطلاعات آن را خواند و به سرعت به کامپیوتر منتقل کرد.
با توجه به تنوع محصولات و افزایش روز افزون شرکتهای تولیدی، استفاده از بارکد جهت ردیابی فرایندهای تولید، صادرات و شناسایی و تشخیص کالاها، به یک امر ضروری تبدیل شده است. همچنین با استفاده از تکنولوژی بارکد، بسیاری از فعالیتهای روزمره ما، مانند خرید وسایل از فروشگاه مواد غذایی، بسیار سادهتر و سریعتر انجام میشود زیرا با استفاده از آن میتوان یک سریال اختصاصی به هر یک از کالاها، اختصاص داد.
بارکدها و سایر برچسبهاى خوانا در مواقعی که به خوانده شدن اطلاعات یا پردازش آنها توسط کامپیوتر نیازباشد، بهکار گرفته میشوند و بجای تایپ کردن اطلاعات، تنها لازم است که کاربران بارکد مورد نظر را جلوى دستگاه بارکدخوان قرار دهند.
در این حالت پردازش بدون نیاز به نیروى انسانى به صورت کاملاً خودکار انجام مىگردد. بنابراین بارکد یک شیوه شناسایى و تعیین هویت خودکار دادههاست. رقمى که به وسیله بارکد تولید مىشود، عموماً محصول خاصى را نشان مىدهد. سیستم بارکدینگ به طور معکوس هم کار مىکند، یعنى میتواند بارکد مورد نظر را با دریافت رقم مربوط به یک محصول، ایجاد کند و در واقع نوعى خودشناسایى انجام میشود.
بارکدهای ابتدایی بهگونهای بودند که اطلاعات را در قالب عرض و فاصله خطوط موازی چاپ شده، ذخیره میکردند و به صورت یک مجموعه از خطوط مستقیم موازی دیده میشدند اما درحال حاضر ممکن است بسته به نوع بارکدها، به شکل دو بُعدی، یک مجموعه نقطه، یک دسته دایره هم مرکز یا به صورت پنهان شده نیز در تصاویر نمایان شوند.
بازخوانی بارکدها به وسیله یک پویشگر نوری که دستگاه بارکدخوان نام دارد صورت میگیرد و اگر در تصاویر مخفی و پنهان شده باشند به وسیله نرمافزار ویژهای از آن بیرون کشیده میشوند. بارکدها به طور گستردهای در اجرای سیستمهای جمعآوری اطلاعات شناسهها به صورت خودکار، که سرعت و دقت ورود اطلاعات را افزایش میدهند، کاربرد دارند
تاریخچه بارکد
تا رسیدن به سیستم بارکدهای امروزی، مسیری نسبتاً طولانی طی شده است و افراد و شرکتهای مختلفی در آن نقش داشتهاند.
گروهى از دانشجویان رشته مدیریت بازرگانى دانشگاه هاروارد، در سال ۱۹۳۲، تصمیم گرفتند روشى را امتحان کنند تا بر اساس آن، مشتریان بتوانند کالاىی را که مد نظرشان است از داخل کاتالوگى پیدا کرده، کارتهای خاصی را که کنار نام هر کالا چسبانده شده است را برداشته و به مسئول کنترل تحویل بدهند و سپس کارت را در دستگاه کارتخوان و پانچ قرار دهند و به این صورت کالا را مستقیماً از طریق انبار، به باجه کنترل انتقال دهند و صورتحساب کامل خود را دریافت نمایند و مهمتر از همه اینکه طرحی باشد که به وسیله آن، صاحبان فروشگاهها بتوانند از موجودى انبار خود اطلاعات بهروز و دقیقی داشته باشند.
سیستم بارکدینگ پیشرفته و مدرن از سال ۱۹۴۸ به سیستم تجاری راه یافت.
سال ۱۹۴۸ بود که رئیس یک فروشگاه مواد غذایى در آمریکا که از بیدقتی و کمکاری کارکنان فروشگاه خسته شده بود، جهت پیدا کردن راهی برای حل این مسئله، به مسئولان دانشگاه درکسل، مراجعه کرد درخواستی را مطرح کرد مبنی بر اینکه سیستم جدیدی ارائه شود که بتواند به طور اتوماتیک اطلاعات محصولات را موقع پرداخت هزینه آن ها بخواند. اما مسئولان دانشگاه از این نظریه استقبالی نکردند.
یکى از فارغ التحصیلان مؤسسه فناوری درکسل به نام باب سیلور و یکى از دوستانش، نورمن جوزف وودلند، متوجه این موضوع شدند.
پیرو درخواست رییس فروشگاه، آن دو تصمیم گرفتند براى ساخت چنین سیستمى شروع به تحقیق کنند. برنارد سیلور و ژوزف وودلند، اولین تلاشها را جهت کدگذاری و علامتگذاری کالاهای یک فروشگاه خردهفروشی به کار گرفتند.
ادامه تاریخچه بارکد 2
این علائم، نقاط و خطوط و شکلهای مختلفی را شامل میشد که به شکل دایرهای از خطوط ظاهر میشدند.اولین سیستمی که توسط آنها ارائه شد، با استفاده از جوهر فرابنفش کار میکرد اما از آنجایی که این جوهر گران بود و به راحتی نیز محو میشد، به فکر ارائه طرح دیگری افتادند.
در طرح بعدی آنها از رمز و الفبای مورس الهام گرفتند که برای خواندن آنها از تکنولوژی اپتیکی ساخت موسیقی متن فیلمها استفاده میشد. آن دو سعى کردند تا این شیوه را با چاپ و طراحى میله هاى پهن و باریک، راهاندازى کنند و مدتى بعد نیز به فکر طراحی سیستم بارکد نقطهاى و دایرهاى افتادند.
آن دو در سال 1949 موفق به ثبت اختراع طرح خود شدند که شامل توضیحی از روش چاپ خطی و یک روش دیگر و توضیح سیستم های مکانیکی و الکترونیکی مورد نیاز برای خواندن آن ها بود و در سال 1952 نخستین سیستم بارکدخوان را ساختند.
نورمن وودلند از سال۱۹۵۱ در شرکت IBM مشغول به کار شده بود و با استفاده از موقعیتهایى که در آن شرکت برای او ایجاد شده بود، توانست به کمک دوستش در سال ۱۹۵۲، دستگاهی به بزرگی یک میز تحریر بسازد.
او یک لامپ۵۰۰ واتى را به عنوان منبع نور، در این دستگاه تعبیه کرد. همچنین یک مجرای لوله اى ساخت و این لوله را به یک نوسانسنج متصل نمود و سپس قسمتی از کاغذ را به صورت کدهاى خطى علامتگذاری کرد و در مقابل پرتوى نور خارج شده از منبع نور، قرار داد.
پرتوی منعکس شده به مجرای لولهای مىرسید و همچنین در طرف دیگر، گرهاى ناشى از حباب پرقدرت نور، موجب سوزانده شدن کاغذ میشد. زمانی که کاغذ در حال حرکت بود، علائم که بر روى دستگاه نوسانسنج بود، دچار تغییرات مىشد. آن دو در نهایت توانستند دستگاهی بسازند که بتوان به کمک آن، موضوعات چاپ شده را خواند.
بعدها متوجه شدند که لامپ ۵۰۰ واتى تعبیه شده در دستگاه، الکتریسیته اى بیش از آنچه آنها نیاز داشتند، تولید مىکند و این میزان اضافى، علاوه بر آنکه هزینه زیادی دارد، گرمای بیشتری نیز تولید میکند و همچنین نگاه کردن به آن، موجب آسیب چشمها میشد.
درنتیجه به این فکر افتادند تا از منبعى استفاده کنند که بتواند تمام نور مورد نیاز را در فضاى کوچکى متمرکز کند.
ادامه تاریخچه بارکد 3
در واقع این همان کاریاست که امروزه لیزرها انجام میدهند. بعدها با تولید و گسترش لیزر موفق شدند دستگاههاى بارکدخوان ارزانترى را تولید کنند.
سیلور و وودلند توانستند شرکت مستقلی به نام RCA را برای تمرکز بیشتر بر روی فرایند چاپ بارکد و خواندن آن تأسیس کنند که این شرکت در سال 1960 تحقیقاتی در رابطه با سیستمهای تجاری ثبت و خوانش بارکدها را آغاز کرد.در سال 1959، فردی به نام دیوید کالینز، برای شناسایی واگن های راه آهن، راه حلی را ارائه داد.
طرح کالینز نوارهای بازتابی آبی و قرمزی را شامل میشد که بر روی بدنه واگن وصل می شدند و شامل اطلاعاتی از شناسه کمپانی و شماره واگن بود. نور بازتاب شده از نوارهای رنگی با استفاده از نوعی لامپ خلأ خوانده میشد.چندین سال بعد کالینز طرح جدیدی ارائه داد که به جای لامپهای رشتهای در آن، از لیزرهای هلیوم نئونی به همراه یک آینه استفاده میشد. این روش جدید، یافتن و اسکن بارکدها را از فواصل دورتر امکانپذیر ساخت.
این شیوه در سال 1969 در کارخانه جنرال موتورز و برای تشخیص نوع انتقالات روی یک نوار نقاله مورد استفاده قرار گرفت.
در سال ۱۹۷۲ سیستم بارکد نقطهاى نیز در عمل مورد استفاده قرار گرفت، اما این روش چندان موفق نبود زیرا حین چاپ، بهراحتى مغشوش و درهمریخته مىشد.
در سال 1973، نورمن وودلند در شرکت IBM ، کد خطیای را ارائه کرد که مشکلات کدهای قبلی را نداشت و به راحتی چاپ و خوانده میشد. این طرح منجر به گسترش سیستم بارکد خطی شد.
ادامه تاریخچه بارکد 4
این روش با نام IBM UPC به عنوان استاندارد ) NAFCانجمن ملی زنجیره های غذایی) انتخاب شد. IBM ، برای رفع نیازهای صنایع، پنج نسخه از نمادهای UPC را طراحی کرده بود که این پنج نسخه عبارتند از: .UPC A, B, C, D, E اولین بارکد از این نوع، توسط سیستم فروشگاهی یک سوپرمارکت در اوهایو، از روی یک آدامس میوهای ده عددی، خوانده و ثبت شد.
به این ترتیب استفاده از بارکدها به طور گسترده، در صنایع مختلف و سیستمهای فروشگاهی آغاز شد. جالب است که این آدامس در حال حاضر در موزهای در آمریکا نگهداری میشود.
در سال 1979، اولین دستگاه بارکد اسکنر در انگلستان و در یک فروشگاه واقع در لندن مورد استفاده قرار گرفت.
سرانجام درسال 1992 نورمن وودلند، موفق شد مدال ملى تکنولوژى را بابت بهکارگیرى سیستم بارکد دریافت کند و در سال 2011 نام وودلند و سیلور به خاطر تلاش زیاد در ابداع بارکد و اختراع سیستم بارکدخوان در تالار مشاهیر جهان به ثبت رسید.
به طور خلاصه میتوان گفت که بارکدها و سایر برچسبهاى خوانا در مواردی که خوانده شدن اطلاعات یا پردازش توسط کامپیوتر لازم باشد، مورد استفاده قرار مىگیرند و به جای آنکه کاربران مجبور باشند رشته اى طویل از دادهها را تایپ کنند، تنها با قرار دادن بارکد مورد نظر جلوى دستگاه بارکدخوان، پردازش اطلاعات بدون نیاز به نیروى انسانى و به طور کاملاً خودکار انجام مىگیرد.
رقمى که بارکد تولید مىکند، عموماً برای نشان دادن یک محصول خاص مىباشد.
به عبارتی میتوان گفت بارکد، شیوه شناسایى و تعیین هویت خودکار دادهها است. سیستم بارکدینگ میتواند به طور معکوس نیز عمل کند، یعنى قادر است با دریافت رقم مربوط به یک محصول، بارکد مورد نظر را ایجاد کرده و در واقع نوعى خودشناسایى انجام دهد
انواع بارکد
بارکدهای یک بعدی و دو بعدی، دو نوع اصلی بارکدها هستند که بسته به شرایط، موارد استفاده و یا استانداردهای مختص هر کشور، انواع متفاوتی دارند.
بارکد یک بعدی
بارکد یک بعدی که به آن بارکد خطی یا میلهای نیز گفته می شود، از ساده ترین انواع بارکد محسوب میشود.
این بارکد، یک کد خوانای ماشینی متشکل از میله هایی با پهناهای متغیر و متفاوت و فضاهای خالی بین آنها است که این میلهها، الگوهای متفاوتی را ایجاد میکنند و از آنجا که راههای بسیاری برای ترتیب این میلهها و فضاهای بین آنها وجود دارد، به صورت اشکال مختلفی پدیدار خواهند شد.
در واقع این بارکد با خطوط سیاه و سفید، کدهای مشخصی از اعداد و کاراکترهاست و اطلاعات ضروری مربوط به محصول را دارا میباشد. بارکدهای یک بعدی را میتوان به وسیله دستگاه بارکدخوان یا همان اسکنر نوری خواند.
بارکد دوبعدی
بارکد دو بعدی به کد دو بعدی نیز مشهور است و به نام کدهای ماتریسی یا QR Code هم شناخته میشود. بارکد QR دربردارنده چیدمانی از چهارگوشهای سیاه بر روی زمینه سفید است.
بارکدهای دو بعدی نسبت به بارکدهای یک بعدی پیچیدهترهستند و یک روش دو بعدی ارائه اطلاعات به حساب میآیند که میتوان حجم بیشتری از اطلاعات را بر روی آنها ذخیره کرد.
بارکد دو بعدی شبیه به یک بارکد شطرنجی است و از واحدهای مربعی سیاه و سفیدی تشکیل شده است. این کدها با استفاده از مستطیل، نقطه، شش ضلعی و دیگر الگوهای هندسی ایجاد شده و نظم یافتهاند.
پیش از اینها، با توجه به قواعد رمزگذاری بارکدها، تنها اجازه نمایش و ذخیرهسازی اعداد وجود داشت ولی امروزه به کمک نشانهگذاریهای جدید و با استفاده از رمزگذاری ماتریسی، میتوان مجموعه حروف الفبا یعنی متن و حتی بیشتر از آن را در یک بارکد جا داد.
نمادهای ماتریس داده این قابلیت را دارند تا در 2335 کاراکتر الفبایی ذخیره شوند.
هر ماتریس داده حداقل از دو الگوی یابنده یا دستگیره و دو همگام ساز تشکیل شده است .بسته به ابعاد نماد استفاده شده، طول دادههای کدگذاری شده میتوانند متفاوت باشند. جهت افزایش قدرت نماد، کدهای تصحیح خطا اضافه شده اند تا حتی اگر این نوع بارکد ها تا حدی آسیب ببینند، همچنان بتوان آنها را خواند.
به دلیل اینکه نحوه رمزگذاری و شکل این نوع بارکدها متفاوت است، نمیتوان برای خواندن آنها از بارکدخوانهای رایج استفاده کرد و یک نوع اسکنر مخصوص تصاویر لازم است. برای اسکن کردن این کدها میتوان از دوربین گوشیهای همراه استفاده کرد ومیتوان با استفاده از نرم افزارهای مخصوصی، آنها را تحلیل کرده و خواند.
اطلاعات کدگذاری شده بر روی بارکدها بر اساس نوع آنها
بارکد یک بعدی یا خطی تنها قادر است اطلاعات را به صورت افقی از چپ به راست ذخیره کند. با توجه به اینکه این بارکدها فضای محدودتری دارند، حجم کمتری از اطلاعات را میتوان با آنها رمزگذاری کرد.
بارکدهای خطی رایج، 8-25 کارکتر از اطلاعات محصول را شامل میشوند و هر حرف یک کارکتر به حساب میآید. این 8-25 کارکتر، میتواند شامل توضیحات مربوط به محصول، قیمت، شناسه پیگیری، شناسههای مربوط به افراد و یا کالا باشد.
بارکد دو بعدی این قابلیت را دارند که 1-2000 کارکتر را ذخیرهسازی کنند و علاوه بر رمزگذاری افقی، میتوانند اطلاعات را به صورت عمودی نیز رمزگذاری کنند. در نتیجه فضای بیشتری در دسترس خواهد بود که میتوان اطلاعات و دادههای بیشتری را ذخیره کرد.
همچنین در بارکدهای دو بعدی، امکان رمز گذاری تصاویر یا لینک ها بر روی بارکد وجود دارد.
چاپ بارکد
میتوان با داشتن یک برنامه کامپیوتری خوب و با استفاده از پرینترهای حرارتی، لیزری و یا سوزنی، بارکدهایی با کیفیت خوب چاپ کرد. اما اگر بخواهیم چاپ بارکد با بهترین کیفیت انجام شود، لازم است از چاپگرهای مخصوص لیبل، که برای چاپ تعداد زیادی برچسب مناسب هستند، استفاده کرد.
اگر به چاپ لیبل در زمانی خاص و معین نیاز باشد، میتوان از پرینترهای سوزنی نیز استفاده کرد.
بیشتر صنایع کوچک و بزرگ، معمولاً از پرینترهای حرارتیای که مخصوص چاپ لیبل هستند، استفاده میکنند؛ زیرا این چاپگرها به راحتی رولهای برچسب را چاپ میکنند و مهمتر آنکه، با استفاده از این چاپگرها میتوان بارکدها را به سرعت و با کیفیت بالا چاپ کرد.
خواندن بارکد
اگر تابش کوچکی از نور بر روی کد چاپ شده کشیده شود، بارکدها را قابل خواندن میسازد. بارکدخوان خط قرمزی از نور را بر بارکد میتاباند که بخشی از این نور بازتاب میشود.
قطعهای در بارکدخوان بازتاب نور را دریافت میکند و باعث تبدیل آن به سیگنالهای الکتریکی میگردد. منبع تابش لیزر فضای خالی قبل از اولین خط مشکی را میخواند و این کار را تا پایان کد ادامه میدهد.
اگر بارکد این فضاهای خالی معین که quiet zoneنام دارند را در ابتدا و انتهای خود نداشته باشند، قابل خواندن نیست. هر چه کد ما طویلتر باشد، تعداد نوارهای ما نیز بیشتر خواهد بود و هر چقدر که تعداد نوارهای ما بیشتر باشد، برای آنکه بتوان کدها را به راحتی خواند، باید ارتفاع نوارها نیز بیشتر شود.
موارد استفاده از بارکد
امروزه در سراسر جهان، از بارکدها در بسیاری از موارد استفاده میشود. ما در این بخش به برخی از آن اشاره میکنیم.
- در فروشگاهها، بر روی مواد غذایی، لوازم التحریر و بسیاری از کالاهای دیگر
- بر روی محصولات چاپی نظیر کتابها، مجلات و …
- در مراکز درمانی و بر روی سیستمهای مرتبط با مراقبتهای بهداشتی و بیمارستانها برای شناسایی و دسترسی به اطلاعات بیماران
- بر روی برخی از کارتهای عضویت فروشگاهی به منظور شناسایی مشتریان، بازاریابی، دریافت تخفیف و …
- لینک دادن به یک صفحه وب
- شناسایی و ردیابی افراد
- تشخیص بلیطهای کپی یا تقلبی
- در برنامههای کنترل فروشگاهها برای اسکن سفارشات کاری و مشخص کردن زمان صرف شده در یک کار
- در کارخانجات کوچک و بزرگ و تولیدیها
- سیستمهای حمل و نقل جهت مدیریت کالاهای ثابت یا در حال حرکت
- شناسایی موقعیت دقیق در تصاویر و طرحها و به طور کلی شناسایی موقعیتهای غیر تماسی
معایب استفاده از بارکد
بارکد نیز همانند فناوریهای دیگر، در کنار مزایا و فواید بسیاری که دارد کاملاً بینقص نبوده و ممکن است در برخی موارد استفاده از آن با بروز مشکلاتی همراه باشد. در این بخش به برخی از این مشکلات میپردازیم.
- فراموش کردن اعمال تغییر قیمت یا تخفیف بر روی کالاها و در نتیجه ایجاد اختلاف قیمت و همچنین بروز مشکل در اسکن کردن بارکدها
- عدم اسکن بارکدهای آسیب دیده، مخدوش، پاره و یا کثیف
- هزینه بالای چاپگرهای مخصوص چاپ بارکد
- زمانبر بودن یادگیری کارکنان برای استفاده از تجهیزات مربوط به سیستم بارکد
ایران کد چیست؟
با توجه به سیاستهای اتخاذ شده در کشور، برای جلوگیری از عرضه کالای قاچاق و همچنین جلوگیری از تولید محصولات بیکیفیت، برای اولین بار در سال 1385، سیستم طبقهبندی ملی کالاها و خدمات در ایران یا ایران کد، شروع به کار کرد.
ایران کد یک کد 16 رقمی است که 6 رقم اول آن مربوط به صنعت، گروه محصول و محصول است، 6 رقم بعدی آن به شرکت تولیدکننده مربوط بوده و کدهای بعدی به صورت سیستمی تولید میگردند.
هدف این سیستم، یکسانسازی سیستم کدگذاری در کشور بود. با استفاده از این سیستم، اطلاعات مربوط به کالاها و خدمات ثبت شده و به صورت مرتب، ذخیره و سازماندهی میشوند.